Nếu xét theo cả hai tiêu chuẩn về dân số và diện tích theo Nghị quyết 1211/2016 và Nghị quyết 27/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn đơn vị hành chính, có sáu tỉnh không đáp ứng cả hai tiêu chí, bao gồm: Hà Nam, Hậu Giang, Ninh Thuận, Hòa Bình, Quảng Trị và Bắc Kạn.
Hợp nhất, sáp nhập tỉnh theo các tiêu chí “quan trọng”
Thay mặt Bộ Chính trị, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú đã ký ban hành Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.
Trong đó, Bộ Chính trị, Ban Bí thư yêu cầu nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Đối với cấp tỉnh, ngoài căn cứ về quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế – xã hội, phát triển ngành, mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế so sánh, đáp ứng yêu cầu phát triển đối với từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới… làm cơ sở, căn cứ khoa học trong sắp xếp.
Đối với cấp xã, cần xác định rõ các mô hình chính quyền địa phương cấp xã đối với khu vực đô thị, nông thôn, miền núi, đồng bằng, hải đảo, quy mô dân số, diện tích, lịch sử, văn hoá, các vấn đề về kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh, dân tộc, tôn giáo… Xây dựng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, định biên của chính quyền địa phương cấp xã.
Theo đó, Đảng ủy Chính phủ tiếp thu ý kiến Bộ Chính trị, Ban Bí thư, ý kiến các cơ quan, hoàn thiện đề án, tờ trình; trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng (qua Ban Tổ chức Trung ương) trước ngày 07/4/2025.
Bản đồ hành chính 63 tỉnh, thành Việt Nam
Tại Nghị quyết 1211/2016 và Nghị quyết 27/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn đơn vị hành chính, tiêu chuẩn đơn vị cấp tỉnh sẽ dựa vào quy mô dân số, diện tích tự nhiên và số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc.
Về tiêu chí quy mô dân số của tỉnh miền núi, vùng cao từ 900.000 người trở lên; các tỉnh khác có quy mô dân số từ 1,4 triệu người trở lên.
Về diện tích tự nhiên, tỉnh miền núi, vùng cao từ 8.000km2 trở lên, và các tỉnh thuộc vùng miền khác có diện tích phải từ 5.000km2 trở lên. Đồng thời, tỉnh phải đáp ứng số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc có từ 9 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất 1 thành phố hoặc 1 thị xã.
Từ năm 1975 đến nay, sau nhiều đợt chia tách, sáp nhập, hiện Việt Nam có 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc trung ương. Như vậy, nếu dựa theo tiêu chí này của nghị quyết 1211 và nghị quyết 27 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sẽ có nhiều tỉnh, thành không đủ tiêu chuẩn về quy mô dân số, diện tích tự nhiên.
Các tỉnh, thành có khả năng hợp nhất, sáp nhập do không đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên tối thiểu
Về tiêu chí dân số là 900.000 người (tính đến năm 2023, theo số liệu của Tổng cục Thống kê), có 17 tỉnh không đạt tiêu chuẩn, bao gồm: Điện Biên, Lào Cai, Yên Bái, Bắc Kạn, Hòa Bình, Lai Châu, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Hà Nam, Quảng Trị, Kon Tum, Ninh Thuận, Đắk Nông, Phú Yên, Hậu Giang.
Trong đó, tỉnh có dân số ít nhất là Bắc Kạn chỉ hơn 326.000 người; tỉnh Lai Châu là 489.000 người, Cao Bằng là hơn 547.000 người; tỉnh Kon Tum là hơn 591.000 người…
Có 34 tỉnh, thành phố có diện tích tự nhiên dưới tiêu chuẩn tối thiểu 5.000km2, tuy nhiên, trong đó có 6 thành phố trực thuộc Trung ương (tiêu chuẩn diện tích chỉ là 1.500km2). Do đó, theo tiêu chuẩn hiện hành, có 28 tỉnh không đạt tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên tối thiểu.
28 tỉnh này gồm: Bắc Ninh, Hà Nam, Hưng Yên, Vĩnh Phúc, Ninh Bình, Vĩnh Long, Thái Bình, Hậu Giang, Hải Dương, Nam Định, Bà Rịa – Vũng Tàu, Bến Tre, Trà Vinh, Tiền Giang, Bạc Liêu, Bình Dương, Sóc Trăng, Ninh Thuận, Đồng Tháp, Thái Nguyên, Phú Thọ, An Giang, Bắc Giang, Tây Ninh, Long An, Hòa Bình, Quảng Trị, Bắc Kạn.
Tỉnh Bắc Ninh có khả năng sáp nhập do không đạt tiêu chuẩn về diện tích tối thiểu. Ảnh: Hạnh Phúc
Trong đó, có 3 tỉnh có diện tích nhỏ hơn 1.000km2, tức chưa bằng 1/5 tiêu chuẩn tối thiểu, gồm: Bắc Ninh (822,7km2); Hà Nam (861,9km2); Hưng Yên (930,2km2). Và 11 tỉnh có diện tích chỉ từ 1.000 – 2.000km2; 14 tỉnh khác có diện tích 2.000 – dưới 5.000km2.
Ngoài ra, 14 tỉnh, thành có số đơn vị hành chính cấp huyện dưới tiêu chuẩn 9 đơn vị, gồm: Bắc Ninh, Hà Nam, Ninh Bình, Vĩnh Long, Lai Châu, Thái Bình, Hậu Giang, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đắk Nông, Tuyên Quang, Bạc Liêu, Ninh Thuận, Quảng Bình, Bắc Kạn.
Nếu tính cả 2 tiêu chuẩn về dân số và diện tích, có 6 tỉnh không đạt cả 2 tiêu chuẩn, gồm: Hà Nam, Hậu Giang, Ninh Thuận, Hòa Bình, Quảng Trị, Bắc Kạn.
Tại Kết luận số 127-KL/TW, Bộ Chính trị nhấn mạnh các mục tiêu, yêu cầu như sau: Bảo đảm các nguyên tắc, mục tiêu, yêu cầu theo các kết luận của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chỉ đạo Trung ương tổng kết Nghị quyết 18. Nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập một số đơn vị cấp xã; thực hiện mô hình địa phương 2 cấp (tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể) bảo đảm tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả.
Việc nghiên cứu phải tiến hành khách quan, dân chủ, khoa học, cụ thể, sâu sắc, cầu thị, sát đúng với tình hình thực tiễn; khắc phục triệt để chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, chia cắt về địa bàn, lĩnh vực, tổ chức trung gian cồng kềnh; bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả, nâng cao vai trò lãnh đạo, cầm quyền của Đảng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới.
Xác định quyết tâm chính trị cao nhất, triển khai thực hiện theo phương châm “vừa chạy vừa xếp hàng” để hoàn thành công việc với khối lượng rất lớn, đòi hỏi cao về chất lượng, tiến độ để trình Ban Chấp hành Trung ương Đảng vào trung tuần tháng 4/2025.
